Адамдар сауналар туралы ойлағанда, олар көбінесе ылғалды бу мен жылы ағаш интерьерді елестетеді, бірақ маңызды құрамдас бөлікті елемеуге болады: сауна тастары. Бұл қарапайым болып көрінетін тастар саунаның жылыту тиімділігін, бу сапасын және тіпті қауіпсіздігін анықтаудың кілті болып табылады. Барлық тау жыныстары сауна тастары ретінде пайдалануға жарамайды; олардың материалды таңдауы жоғары температураға төзімділікке, жылуды ұстауға және химиялық тұрақтылыққа қойылатын қатаң талаптарға негізделген. Бүгін біз сауна тастарының негізгі материалдарын егжей-тегжейлі қарастырамыз және сізге «саунаның жақсы тасы» не екенін түсінуге көмектесеміз.
I. Біріншіден, нақтылаңыз: сауна тастары қандай негізгі талаптарға сай болуы керек?
Материалдарды зерттемес бұрын, сауна тастарының жұмыс ортасын түсіну өте маңызды: олар сауна пештеріндегі 800–1200 ° C температураның ұзақ уақыт әсеріне төтеп беруі керек, оларға су құйылған кезде бу шығару үшін жылуды жылдам шығаруы, температураның ауытқуы салдарынан жарылып кетпеуі және ешқашан зиянды заттарды шығармауы керек. Сондықтан саунаның білікті тастары үш негізгі мүмкіндікке ие болуы керек:
- Төтенше жоғары температураға төзімділік: Олар балқымай, деформацияланбай немесе жарылмай 1000°C жоғары температураға төтеп беруі керек (бұл қауіпсіздікке қауіп төндіруі мүмкін).
- Жылуды тамаша ұстау және босату: олар пештен жылуды тез сіңіріп, оны «құлыптауы» керек және су қосылған кезде будың тұрақты жеткізілуін қамтамасыз ете отырып, оны баяу босатуы керек.
- Химиялық тұрақтылық: Жоғары температурада сумен жанасқанда олар ауыр металдарды, улы газдарды (мысалы, сульфидтер) шығармауы керек немесе сумен химиялық әрекеттесуі керек.
Бұл үш талап сауна тастарына арналған материал опцияларын тарылтады - тек тығыз, табиғи түрде қалыптасқан вулкандық жыныстар бұл стандарттарға сәйкес келеді.
II. Саунаның негізгі тас материалдарын талдау: әрқайсысының артықшылықтары бар, қажеттіліктерге қарай таңдаңыз.
Қазіргі уақытта нарықтағы сауна тастары негізінен үш санатқа бөлінеді. Базальт абсолютті негізгі ағын болып табылады, ал гранит пен арнайы жанартау жыныстары нақты сценарийлер үшін қосымша ретінде қызмет етеді. Әрқайсысы өнімділігі мен қолданылатын қолданулары бойынша ерекшеленеді.
1. Базальт: сауна тастарының «алтын стандарты», үйде және коммерциялық мақсатта қолдануға өте ыңғайлы
Саунада бетінде кішкентай тесіктері бар қара қара тастарды көрсеңіз, олар базальт болуы мүмкін. Бұл саунаның ең көп қолданылатын тас материалы, өйткені ол саунаның жұмыс ортасына табиғи түрде сәйкес келеді.
- Материалдың шығу тегі: Базальт - жанартау атқылауынан кейін магма жер бетінде тез салқындаған кезде пайда болған жанартаулық тау жынысы. Оның негізгі компоненттері кремний диоксиді (SiO₂) және алюминий оксиді (Al₂O₃), құрылымы тығыз, біркелкі және ұшпа қоспалары жоқ.
- Негізгі артықшылықтар:
- Жоғарғы деңгейлі жоғары температураға төзімділік: 1200–1500°C балқу температурасымен (сауна пештерінің максималды температурасынан әлдеқайда жоғары) ол ұзақ уақыт пайдаланғанның өзінде жарылып кетпейді немесе ыдырамайды.
- Керемет жылу ұстағыш: Оның тығыз құрылымы жылуды тез сіңіріп, оны баяу шығаруға мүмкіндік береді. Үстіне су құйылған кезде ол 5-10 минут бойы тұрақты бу шығара алады, бұл жиі қыздыру немесе жанармай құю қажеттілігін болдырмайды.
- Жұмсақ бу: оның бетіндегі ұсақ тесіктер (жарық емес) суды «ұстап», оның баяу булануына мүмкіндік береді. Алынған бу тым ыстық емес, жұмсақ және жанасуға ыңғайлы.
- Қолданылатын сценарийлер: Ол шағын үй сауналарын, коммерциялық сауналарды, дәстүрлі фин сауналарын және құрғақ сауналарды қоса, саунаның барлық дерлік түрлерінде тамаша жұмыс істейді.
- Сатып алу туралы кеңес: «Фин базальтына» басымдық беріңіз. Сауна мәдениетінің туған жері ретінде Финляндияда базальт үшін қатаң скрининг стандарттары бар (мысалы, кеуектілікті 5%–8% деңгейінде бақылау, бұл сенімді сапаны қамтамасыз етеді.
2. Гранит: Қаттылық чемпионы, жоғары жиілікті коммерциялық пайдалануға жарамды
Гранит жиі «базальтқа ұқсас» деп қателеседі, бірақ екеуі құрылымы мен өнімділігі жағынан айтарлықтай ерекшеленеді. Гранит - магма жер астында баяу салқындаған кезде пайда болатын интрузивті жыныс. Бұл базальтке қарағанда қиынырақ, бірақ жылуды азырақ ұстайды.
- Материалдық сипаттамалары: Ол әртүрлі түстерде (сұр, қызғылт, қара) келеді, беті тегіс, тығыз және көрінетін тесіктері жоқ. Оның негізгі компоненттері кварц, дала шпаты және слюда болып табылады, бұл оған өте жоғары химиялық тұрақтылық береді.
- Негізгі артықшылықтар:
- Төзімділік: Mohs қаттылығы 6–7 (базальт үшін 5–6-мен салыстырғанда) соқтығыстар мен үйкелістен болатын зақымға төзімді, бұл оны жиі тазалауды қажет ететін жоғары жиілікті коммерциялық сауналар (мысалы, қонақ үйлер, спорт залы сауналары) үшін өте қолайлы етеді.
- Тазалау оңай: оның тегіс, кеуекті емес беті шаң мен әктің жабысуын болдырмайды. Тазалау үшін тек щетка қажет — кірлер кеуектерге түсіп қалады деп алаңдамаудың қажеті жоқ.
- Нөлдік босату қаупі: оның құрамында ұшпа компоненттер жоқ және жоғары температурада сумен байланыста болған кезде иіс пен зиянды заттар шығармайды, бұл максималды қауіпсіздікті қамтамасыз етеді.
- Шектеулер және қолданылатын сценарийлер: оның жылуды сақтауы базальтке қарағанда шамамен 15% төмен, сондықтан суарудан кейінгі бу ұзақтығы қысқа болады. Бұл «жылдам жылыту және жоғары жиілікті пайдалану» (мысалы, қонақ үй немесе спорт залы сауналары) басымдылығы бар коммерциялық сценарийлер үшін қолайлырақ. Үйде пайдалану үшін суды жиі толтыру қажет болатынын ескеріңіз.
3. Мамандандырылған жанартау жыныстары (мысалы, андезит, трахит): «Нәзік бу» үшін тауашаларды таңдау
Бұл жыныстар да жанартау атқылауынан пайда болады, бірақ базальтқа қарағанда басқа жағдайларда қалыптасады. Олардың кеуектілігі жоғары және «жұмсақ бу тәжірибесіне» арналған, бұл оларды тауашалар, бірақ ерекше опциялар етеді.
- Материалдық сипаттамалар: Олар негізінен сұр-қоңыр немесе сұр-қара, базальтқа қарағанда көбірек көрінетін кеуектері бар (бірақ кеуектердің өлшемдері кішірек) және базальтқа қарағанда сәл жеңілірек.
- Негізгі артықшылықтар:
- Жұмсақ бу: Олардың жоғары кеуектілігі оларға көбірек суды сіңіруге мүмкіндік береді, ал булану кезінде жылу бірте-бірте бөлінеді. Бу температурасы базальттан 3–5°C төмен, бұл оларды ыстыққа сезімтал топтарға (мысалы, қарттар, балалар) қолайлы етеді.
- Біркелкі жылуды сіңіру: біркелкі бөлінген тесіктер будағы температураның кенет ауытқуын болдырмай, жергілікті қызып кетуді болдырмайды.
- Сақтық шаралары: Жоғары кеуектілік олардың кірді оңай ұстайтынын білдіреді. Қоспалардың көміртектенуіне және жоғары температурада иістердің пайда болуына жол бермеу үшін апта сайын оларды ыстық сумен шайыңыз. Бұған қоса, ұзақ уақыт қолданғаннан кейін тесіктер бітеліп қалуы мүмкін, сондықтан оларды 1-2 жыл сайын ауыстырыңыз.
III. Қиындыққа жол бермеу бойынша нұсқаулық: бұл материалдар үлкен «жоқ-жоқ»!
Көптеген адамдар: «Мен өзеннен тасты таңдап көремін» деп ойлауы мүмкін, бірақ келесі материалдар сауна тәжірибесін бұзып қана қоймайды, сонымен қатар қауіпсіздікке қауіп төндіреді - оларды кез келген жағдайда болдырмаңыз:
- Мрамор/әктас: Олардың негізгі құрамдас бөлігі кальций карбонаты (CaCO₃) болып табылады, ол жоғары температура мен судың әсерінен кальций оксиді мен көмірқышқыл газына ыдырайды. Шығарылған газдың тітіркендіргіш иісі бар, ал таужыныстар термиялық кеңею мен жиырылуына байланысты жарылып кетуге бейім, сынықтар күйік тудыруы мүмкін.
- Малтатас/Қарапайым өзен жыныстары: Олардың беттері тегіс, бірақ құрамында саз және қоспалар бар борпылдақ құрылымдар бар. Олар жоғары температурада оңай жарылып кетеді, ал қоспалар зиянды заттарды шығаруы мүмкін.
- Жасанды тастар: шайыр және желім сияқты органикалық компоненттері бар жасанды мәрмәр немесе террасцо сияқты. Олар жоғары температурада ериді және улы газдар шығарады (мысалы, формальдегид) - оларды пайдалануға қатаң тыйым салынады.
IV. Саунаның жоғары сапалы тастарын қалай таңдауға және сақтауға болады: олардың қызмет ету мерзімін ұзарту
Дұрыс материалды таңдағаннан кейін, дұрыс таңдау және күтім сауна тастарының қызмет ету мерзімін ұзартуға болады (жоғары сапалы базальт әдетте 3-5 жылға созылады):
- Бөлшектердің өлшемін тексеріңіз: үй сауналары үшін 5–8 см бөлшектерді таңдаңыз (тым үлкен тастар баяу қызады; тым кішкентайлары пештің ауа саңылауларын бітеп тастауы мүмкін). Коммерциялық сауналар үшін 8-10 см үлкен бөлшектер жақсырақ.
- Бетінің жағдайын тексеріңіз: Кедір-бұдыр беттері бар және айқын жарықтары жоқ тастарды таңдаңыз - жарықтар жоғары температурада сынуға әкелуі мүмкін.
- Алғаш пайдалану үшін «алдын ала қыздыру»: Сауна пешіне жаңа тастарды қойғаннан кейін оларды төмен температурада (300°C төмен) 1 сағат пісіріңіз, содан кейін термиялық соққыдан жарылып кетпес үшін температураны біртіндеп арттырыңыз.
- Тұрақты тазалау: Әр қолданғаннан кейін тастардың суығанын күтіңіз, содан кейін беткі күл мен әкті кетіру үшін щетканы пайдаланыңыз. Оларды айына бір рет ыстық сумен шайыңыз.
- Уақытында ауыстырыңыз: егер тастардың үстіне су құйылғанда айқын жарықтар пайда болса, ыдырайтын болса немесе иіс шығарса, қауіпсіздік қаупін болдырмау үшін оларды дереу ауыстырыңыз.
Қорытынды: Жақсы тас керемет сауна жасайды
Сауна тастары шамалы болып көрінуі мүмкін, бірақ олар «жылу» мен «бу» арасындағы көпір — базальт тұрақтылықты, гранит төзімділікті қамтамасыз етеді, ал арнайы вулкандық жыныстар жұмсақтық береді. Әртүрлі материалдар әртүрлі тәжірибе қажеттіліктерін қанағаттандырады. Үй пайдаланушысы немесе коммерциялық оператор болсаңыз да, таңдау кезінде мына ережені есте сақтаңыз: жалпы пайдалану үшін базальтқа басымдық беріңіз, жоғары жиілікті пайдалану үшін гранитті таңдаңыз және ыстыққа сезімтал болсаңыз, арнайы жанартау жыныстарын таңдаңыз. Мәрмәр мен өзен тастары сияқты «қызыл жалаулардан» аулақ болыңыз, саунаның әрбір сессиясы қауіпсіз және ыңғайлы болады. Өйткені, саунадағы керемет тәжірибе сенімді тас кесіндісінен басталады.
